Πριν από μερικούς μήνες, επιστήμονες του πανεπιστημίου της Virginia έκαναν ένα ιδιαίτερο πείραμα. Αρχικά, στο πείραμα συμμετείχαν σπουδαστές στους οποίους ζητήθηκε να μείνουν ήσυχοι για 15 λεπτά, ακούγοντας μόνο τις σκέψεις τους. Εναλλακτικά μπορούσαν να πατήσουν ένα κουμπί που τους προξενούσε μικρής έντασης ηλεκτροσόκ. Τα 2/3 των συμμετεχόντων πάτησαν το κουμπί. Ένα άτομο το πάτησε 190 φορές. Στη συνέχεια, οι ερευνητές έκαναν το πείραμα σε ένα ευρύτερο δείγμα ηλικίας 18 έως 77 ετών που προέρχονταν από μια λαϊκή αγορά και μια εκκλησία. Το αποτέλεσμα ήταν το ίδιο.
“Στην αρχή σκεφτήκαμε ότι δεν θα είναι δύσκολο όλοι αυτοί οι άνθρωποι να βρουν κάτι για να περάσουν ευχάριστα το χρόνο τους” αναφέρει ο Timothy Wilson,καθηγητής ψυχολογίας και υπεύθυνος της έρευνας. “Ωστόσο, τα αποτελέσματα αποδεικνύουν πως κάναμε λάθος. Οι άνθρωποι αισθάνονται την ανάγκη να κάνουν συνεχώς κάποια δραστηριότητα για να γεμίζουν το χρόνο τους.”
Οι περισσότεροι από εμάς βιώνουμε την αλήθεια αυτή καθημερινά. Ίσως κάποιοι θα πουν ότι υπάρχουν δεκάδες υποχρεώσεις που δεν μας αφήνουν σε ησυχία. Όμως, τις περισσότερες φορές ακόμα και όταν ολοκληρώσουμε τις υποχρεώσεις, προτιμάμε να κάνουμε κάτι από το να ησυχάζουμε.
Καταναλώνουμε πληροφορία με τον ίδιο τρόπο που έχουμε μάθει να καταναλώνουμε και οτιδήποτε άλλο. Γρήγορα και άπληστα. Βλέπουμε ειδοποιήσεις για νέα emails, posts, tweets, status updates, ενώ παράλληλα παρακολουθούμε ένα trailer στο youtube, βλέπουμε τηλεόραση, διαβάζουμε ένα βιβλίο ή πίνουμε καφέ με ένα φίλο. Τα tablets και τα smart phones γεμίζουν τον κενό χρόνο που αφήνει η τηλεόραση όταν βγαίνουμε από το σπίτι. Σε μια παρέα, συνήθως, κάποιος σπεύδει να γεμίσει τη σιωπή με πληροφορία. Άλλωστε, η πληροφορία είναι ο νέος πλούτος και όποιος την έχει θέλει να την επιδείξει για να δημιουργήσει ένα καλύτερο κοινωνικό status. Ο εγκέφαλος μας γίνεται ένα βαμπίρ πληροφορίας που η δίψα του καταλαγιάζει μόνο όταν πηγαίνουμε για ύπνο.
Κάθε δευτερόλεπτο δημιουργούνται τεράστιες ποσότητες νέας πληροφορίας. Τοinternet μεταφέρει την πληροφορία με την ταχύτητα του φωτός από κάθε γωνιά του πλανήτη και μας δίνει τη δυνατότητα να γνωρίζουμε τα πάντα. Όμως, ο ανθρώπινος εγκέφαλος δε δείχνει να είναι έτοιμος για κάτι τέτοιο. Οι υπολογιστέςτα καταφέρνουν πολύ καλύτερα και για αυτό τους αναθέτουμε να διαβάζουν τεράστιες ποσότητες πληροφοριών και στη συνέχεια να μας λένε τι κατάλαβαν. Σύμφωνα με τις προβλέψεις όσο περνά ο καιρός θα γίνονται ολοένα και καλύτεροι σε αυτήν την εργασία.
Και εμείς τότε τι θα κάνουμε; Ίσως καταφέρουμε αυτό που δεν μπορέσαμε να πετύχουμε με τη βιομηχανική επανάσταση ή στα πρώτα πενήντα χρόνια της πληροφορικής επανάστασης. Να ησυχάσουμε. Να αποκτήσουμε κενό χρόνο και θα τον αξιοποιήσουμε για να εστιάσουμε στο τίποτα. Στην εικόνα της θάλασσας που αλλάζει χρώματα, στα σχήματα που φτιάχνουν τα σύννεφα στον ουρανό και στα αστέρια που γεμίζουν με φως μια καλοκαιρινή νύχτα. Σε μια τέτοια στιγμή, όλοι μας έχουμε νιώσει τη δημιουργικότητα της ησυχίας που διαφέρει από την τυποποιημένη παραγωγικότητα.
Τα πρώτα χρόνια θα είναι δύσκολο. Οι συνήθειες του παρελθόντος θα θέλουν να γυρίσουν στο προσκήνιο. Το χέρι μας αυτόματα θα αναζητά το τηλεκοντρόλ ή στην πρώτη απορία θα ψάχνουμε το tablet για να κάνουμε ένα search στο Google.Όμως με το καιρό και με την άσκηση, οι συνήθειες θα υποχωρήσουν. Ο νους θα βρει ξανά το δρόμο του προς τη γειτονιά της φαντασίας. Το άδειο θα γεμίσει με νέες σκέψεις και ιδέες. Θα φιλοσοφήσουμε. Θα δράσουμε χωρίς να έχουμε ως μόνο κίνητρο το οικονομικό όφελος. Ίσως να δούμε περισσότερες οικουμενικές προσπάθειες για καθαρότερη ενέργεια, για ταξίδια σε άλλους πλανήτες και διεύρυνση των ορίων του πνεύματος.
Αν αυτό δεν είναι το μέλλον, τότε ποιο είναι; Το δωμάτιο που θα πατάμε οικειοθελώς το κουμπί του ηλεκτροσόκ; Γίνεται να είναι αυτό το μέλλον που θέλουμε να ζήσουμε;
του Γιάννη Μουρατίδη