Οι αισθητήρες είναι για τους επιστήμονες ότι και οι αισθήσεις για τον άνθρωπο. Τους βοηθούν να συνειδητοποιήσουν τι συμβαίνει στο οικοσύστημα μιας μεγαλούπολης

Σε ένα από τα επεισόδια του Top Gear, ο παρουσιαστής και δοκιμαστής αυτοκινήτωνJeremy Clarkson, οδηγεί μια Bugatti Veyron, με ταχύτητα πάνω από 300 χιλιόμετρα ανά ώρα. Η σκηνή εξελίσσεται σε ένα εξοχικό τοπίο, το οποίο λόγω και των γυρισμάτων, είναι άδειο από άλλα οχήματα. Δε γίνεται να μη ζηλέψεις την οδηγική απόλαυση, τουλάχιστον μέχρι τη στιγμή που θα φανταστείς την επιστροφή του αυτοκινήτου στο γκαράζ μέσα από τους φορτωμένους με κυκλοφορία δρόμους του κεντρικού Λονδίνου.

Το Λονδίνο μαζί με όλες τις υπόλοιπες μεγαλουπόλεις του κόσμου συγκεντρώνουν πλέον το 54% του παγκόσμιου πληθυσμού, δηλαδή πάνω από 3,5 δισεκατομμύρια ανθρώπους. Σύμφωνα με τις προβλέψεις των επιστημόνων για τις ερχόμενες τρεις δεκαετίες, η αύξηση του πληθυσμού στις μεγαλουπόλεις θα ταυτίζεται με το σύνολο σχεδόν της αύξησης του παγκόσμιου πληθυσμού.

Η πυκνότητα της μάζας ανθρώπων και υποδομών μετατρέπει τις πόλεις σε “μαύρες τρύπες” που καταναλώνουν τεράστιες ποσότητες ενέργειας, σχεδόν τα 2/3 της παγκόσμιας παραγωγής και αποβάλλουν καυσαέρια, μολύνοντας αρχικά το γειτονικό τους περιβάλλον και στη συνέχεια τη Γη.

Οι διαρροές των συστημάτων ύδρευσης των μεγαλουπόλεων είναι τόσο μεγάλες που αρκούν για να υδροδοτήσουν εκατομμύρια κατοίκων, οι οποίοι ζουν σε περιοχές που δεν υπάρχει καθαρό νερό. Η Αθήνα, η οποία θεωρείται μικρή μεγαλούπολη, έχει διασωληνωθεί με πηγές που βρίσκονται μέχρι και 300 χιλιόμετρα μακριά, προκειμένου να καλύψει τις ανάγκες των κατοίκων της.

Από την άλλη όμως, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι οι μεγαλουπόλεις συνεισφέρουν σημαντικά στην ανάπτυξη της οικονομίας. Το 30% της παγκόσμιας οικονομίας συγκεντρώνεται σε λιγότερες από 100 πόλεις.

Πριν από τρεις δεκαετίες, το όραμα της αποκέντρωσης όριζε την πολιτική κυβερνήσεων που έρχονταν αντιμέτωπες με την αστυφιλία. Σήμερα, για αποκέντρωση μιλούν κυρίως κάποιες εναλλακτικές πολιτικές προτάσεις και το βάρος έχει μετατοπιστεί σε λύσεις που αποδέχονται την κατάσταση και έχουν στόχο να κάνουν πιο βιώσιμη τη ζωή των κατοίκων. Σχεδόν στο σύνολο τους οι προτεινόμενες λύσεις έχουν αρωγό την τεχνολογία.

Οι αισθητήρες είναι για τους επιστήμονες ότι και οι αισθήσεις για τον άνθρωπο. Τους βοηθούν να συνειδητοποιήσουν τι συμβαίνει στο οικοσύστημα μιας μεγαλούπολης. Με τι ταχύτητα κινούνται τα αυτοκίνητα, πόσοι άνθρωποι χρησιμοποιούν τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, ποιο είναι το μικροκλίμα των περιοχών μιας πόλης. Οι απορίες των επιστημόνων οδηγούν στη συλλογή τεράστιας ποσότητας δεδομένων, τα οποία στη συνέχεια τροφοδοτούν συστήματα ανάλυσης. Με δύο λέξεις αυτή η εικόνα περιγράφεται στην ορολογία των τελευταίων ετών ως Big Data.

Εταιρείες, όπως η ΙΒΜ, Cisco, Hitachi και Siemens επενδύουν σημαντικά ποσά σε έρευνα και ανάπτυξη τεχνολογικών λύσεων, προκειμένου να απορροφήσουν ένα κομμάτι από το 1 δισεκατομμύριο δολάρια που ξοδεύουν κάθε χρόνο οι πόλεις για έξυπνα συστήματα ή ακόμα καλύτερα ένα κομμάτι από τα 12 δισεκατομμύρια δολάρια που θα ξοδεύουν κάθε χρόνο την ερχόμενη δεκαετία.

Μερικές φορές, οι λύσεις είναι απλές. Στη Βοστώνη για παράδειγμα, τρέχει το πρόγραμμα Citizens Connect, το οποίο βασίζεται σε μια εφαρμογή για smart phoneπου δίνει τη δυνατότητα στους πολίτες να αναφέρουν προβλήματα. Τα δεδομένα συνδέονται στη συνέχεια με την εφαρμογή City Worker, η οποία βοηθά τους εργαζόμενους του δήμου να φτιάξουν το καθημερινό τους πλάνο εργασιών και να ενημερώσουν για την πρόοδο τους τις αρχές και τους πολίτες.

Σε πόλεις που το κυκλοφοριακό είναι από τα πιο σημαντικά προβλήματα, γίνονται επενδύσεις στην εξέλιξη συστημάτων καταγραφής της κίνησης και ρύθμισης των σηματοδοτών σε πραγματικό χρόνο, ενώ επανάσταση αναμένεται να φέρει η χρήση των αυτοκινούμενων οχημάτων, τα οποία θα μπορούν να κινούνται με τις ιδανικές ταχύτητες σε πολύ μικρές αποστάσεις μεταξύ τους.

Όσοι βρεθούν στην Βαρκελώνη στο ερχόμενο Mobile World Congress, θα μπορούσαν να αφιερώσουν λίγο χρόνο, προκειμένου να ενημερωθούν για την προσπάθεια που καταβάλουν οι αρχές, ώστε η πόλη να αποτελέσει σημείο αναφοράς. Οι δράσειςSmart Lighting, Smart Energy, Smart Water, District Heating and Cooling, Smart Transportation και άλλες για τις οποίες μπορείτε να ενημερωθείτε αναλυτικά εδώ, εξοικονομούν ενέργεια και διευκολύνουν τη ζωή των κατοίκων.

Ωστόσο, υπάρχουν και τομείς που η πληροφορική τεχνολογία δεν μπορεί να βοηθήσει. Ένας από αυτούς είναι η επαφή των κατοίκων με το φυσικό περιβάλλον. Η αστική ανάπτυξη σε ελάχιστες πόλεις έχει γίνει με σχεδιασμό που προσφέρει μια καλή αναλογία φυσικών χώρων. Όσοι έχουν την οικονομική άνεση επιλέγουν περιοχές που βρίσκονται κοντά σε πάρκα ή άλλους φυσικούς χώρους, ενώ οι υπόλοιποι είτε προσαρμόζουν τις δραστηριότητές τους στο τσιμεντοποιημένο τοπίο, είτε έλκονται από τη βαρύτητα του καναπέ και ξεφεύγουν μέσα από τις τηλεοπτικές εικόνες.

Γιάννης Μουρατίδης

Για την αγορά της τεχνολογίας, η νέα έκδοση των Windows ήταν ανέκαθεν μια μεγάλη είδηση. Και πως να μην είναι, όταν μετά από 30 χρόνια, το λειτουργικό σύστημα της Microsoft συνεχίζει να δίνει ζωή σε ποσοστό πάνω από το 90% των προσωπικών υπολογιστών.

Πριν όμως ασχοληθούμε με τις ειδήσεις που ακούστηκαν στην παρουσίαση τωνWindows 10 στις 21 Ιανουαρίου, αξίζει να σταθούμε σε μια λεπτομέρεια, η οποία δείχνει τη δύναμη του brand. Προκειμένου η Microsoft να βελτιστοποιήσει τη 10η έκδοση των Windows πριν από την επίσημη εμφάνισή της, ζήτησε από όσους θέλουν να τη βοηθήσουν να ενταχθούν στο Insider program. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσίευσε η εταιρεία, περίπου 1,7 εκατομμύρια άτομα σε όλον τον κόσμο έχουν ήδη ενταχθεί στο πρόγραμμα, εκ των οποίων οι 200.000 μέσα στον τελευταίο μήνα. Η έμπρακτη συμμετοχή αυτών των εθελοντών είναι 800.000 παρατηρήσεις, οι οποίες θα αξιολογηθούν από την ομάδα ανάπτυξης των Windows και θα οδηγήσουν στη διαμόρφωση του προϊόντος ώστε οι λειτουργίες του να είναι πιο κοντά στις ανάγκες των χρηστών. Με λίγα λόγια, η εταιρεία πέτυχε να πείσει 1,7 εκατομμύρια ανθρώπους να της δώσουν το χρόνο τους, παρά το γεγονός ότι το λογισμικό της δεν είναι διαθέσιμο δωρεάν, όπως για παράδειγμα συμβαίνει με το Linux.

Όσον αφορά το εμπορικό κομμάτι, είναι ήδη γνωστό ότι ο διάδοχος των Windows 8δεν θα λέγεται Windows 9, αλλά Windows 10 και σύμφωνα με τη Microsoft αυτό έχει να κάνει με το άλμα που έχει γίνει στις βελτιώσεις του λειτουργικού. Το δεύτερο ενδιαφέρον στοιχείο που ακούστηκε στην προχθεσινή παρουσίαση είναι ότι ταWindows 10 θα είναι διαθέσιμα δωρεάν για το πρώτο έτος από την επίσημη έκδοσή τους, σε όσους χρήστες έχουν ήδη αγοράσει τα Windows 7, Windows 8 και Windows Phone 8. Σύμφωνα με τον Terry Myerson, η κίνηση αυτή αντικατοπτρίζει τη στροφή της Microsoft στη νέα στρατηγική “Windows as a Service”. Στα επόμενα χρόνια, ηMicrosoft ευελπιστεί ότι τα Windows θα είναι μια από τις μεγαλύτερες Internetυπηρεσίες στον πλανήτη και οι χρήστες δεν θα έχουν πλέον λόγο να ενδιαφέρονται για την έκδοση που χρησιμοποιούν, καθώς η ανανέωση του λειτουργικού θα είναι μια συνεχής διαδικασία. Αξίζει να επισημάνουμε ότι με βάση τα στοιχεία που δημοσιεύονται στο NetMarketShare, ένα ποσοστό κοντά στο 32% των χρηστώνWindows συνεχίζουν να χρησιμοποιούν έκδοση παλαιότερη των Windows 7, οπότε θα χρειαστεί να πληρώσουν για να αποκτήσουν τα Windows 10, εφόσον ο υπολογιστής τους είναι αρκετά ισχυρός για να τα δεχτεί.

Ένα δεύτερο στοιχείο της στρατηγικής της Microsoft, είναι η δημιουργία ενιαίας εικόνας για τους χρήστες των Windows, ανεξάρτητα από τη συσκευή που χρησιμοποιούν. Μια τέτοια αλλαγή, πέρα από μια “καλή” συνήθεια για τους χρήστες, είναι παράλληλα και μια τεράστια ευκαιρία για τους developers, οι οποίοι γράφοντας μια εφαρμογή δεν έχουν μόνο την προοπτική των μερικών εκατομμυρίων πελατών που χρησιμοποιούν ένα smart phone, αλλά των δισεκατομμυρίων πελατών που χρησιμοποιούν έναν οποιονδήποτε υπολογιστή με Windows, ακόμα και αν πρόκειται για το Xbox, την παιχνιδομηχανή της Microsoft.

Από την πρώτη έκδοση των Windows, η επικοινωνία με τους υπολογιστές έχει εξελιχθεί και παρά το γεγονός ότι η εξέλιξη δεν είναι η αναμενόμενη, οι οθόνες αφής, η αναγνώριση ομιλίας και η αναγνώριση της κίνησης του σώματος, είναι σημαντικά βήματα σε σχέση με το πληκτρολόγιο και το ποντίκι. H Microsoft θέλει να αξιοποιήσει όλες τους νέους τρόπους επικοινωνίας ανάμεσα στον άνθρωπο και τη μηχανή και ρίχνει στη μάχη το ψηφιακό βοηθό Cortana που ήδη λειτουργεί σε φορητές συσκευές και την τεχνολογία του Kinect, το οποίο αρχικά αξιοποιήθηκε μόνο από το Xbox. Στο πλαίσιο της παρουσίασης των Windows 10, η Microsoft άδραξε την ευκαιρία της προσοχής του κόσμου, για να δείξει και την πρωτότυπη έκδοση της συσκευήςHoloLens, με την οποία μπαίνει στην αναθερμασμένη αγορά του virtual reality, όπου ήδη βρίσκεται η Facebook με την εξαγορά της Oculus Rift, η Google με τα Google Glass, το μέλλον των οποίων είναι αβέβαιο και αρκετές ακόμα εταιρείες, όπως η Sonyκαι η Samsung που δε θέλουν να χάσουν ένα τραίνο, το οποίο ακόμα δεν ξέρουμε που ακριβώς πηγαίνει. Αξίζει να δείτε μια αναλυτική παρουσίαση της συσκευής HoloLensπου έχει κάνει το Wired. 

Τα καλά νέα για τη Microsoft είναι πως η αγορά των PC, παρά το γεγονός ότι έχει πατήσει φρένο, θα συνεχίσει να μεγαλώνει με ρυθμό 300 εκατομμύρια μονάδες κάθε χρόνο για τα επόμενα χρόνια, όπως προβλέπουν Gartner και IDC.

Ωστόσο, για μια εταιρεία αυτού του μεγέθους, τα επόμενα λίγα χρόνια δεν είναι εξασφάλιση. Η αγορά των φορητών συσκευών μεγαλώνει με ρυθμό πάνω από 2 δισεκατομμύρια συσκευές ανά έτος και σε αυτήν την πίτα η Microsoft έχει ακόμα ένα πολύ μικρό κομμάτι παρά τις προσπάθειες αρκετών ετών. Από μια άλλη οπτική, οι άδειες χρήσης των Windows, βάζουν ζεστό χρήμα στα ταμείο της εταιρείας, ενώ ηGoogle διαθέτει το Android δωρεάν, όπως και η Apple το iOS, η οποία όμως έχει μεγάλα έσοδα από τις πωλήσεις συσκευών και εφαρμογών. Παράλληλα, η Microsoftμάχεται για ένα αξιόλογο μερίδιο στις μηχανές αναζήτησης, όπου η Google κυριαρχεί,οι οποίες εκτός από τόνωση του brand, φέρνουν διαφημιστικά έσοδα και τροφή για τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που είναι πολύ πιθανό να έχουν καθοριστική συμμετοχή στα ερχόμενα στάδια εξέλιξης του computing.

Κοινώς, μύλος η κατάσταση που ακόμα και οι μυλωνάδες δεν ξέρουν τι αλεύρι θα δώσει.

του Γιάννη Μουρατίδη

Στον αθέατο συχνά κόσμο της γενετικής, εταιρείες  προσπαθούν να ανακαλύψουν θαυματουργά γονίδια δημουργώντας βάσεις δεδομένων, στις οποίες καταχωρίζουν ανθρώπινα DNA.

Η καταστροφική δράση του Ebola, η μεγαλύτερη που έχει καταγραφεί ποτέ για το συγκεκριμένο ιο, έφερε στο προσκήνιο ένα θέμα που απασχολεί τους επιστήμονες της γενετικής για δεκαετίες. Κάποιοι από τους ασθενείς, ένα πολύ μικρό ποσοστό, που προσβλήθηκαν από τον ιό, κατάφεραν να τον νικήσουν. Τι ξεχωριστό είχαν αυτοί οι άνθρωποι σε σχέση με τους υπόλοιπους;

Πριν από περίπου δέκα χρόνια, οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι σε ορισμένους ανθρώπους λείπει ένα γονίδιο, το οποίο είναι γνωστό ως PCSK9. Οι μεταλλαγμένοι είχαν σχεδόν μηδενική κακή χοληστερόλη στο αίμα τους.

Ο κοινός τόπος των δύο γεγονότων είναι η αναζήτηση ατόμων, τα οποία ξεχωρίζουν ελάχιστα από το γενικό πληθυσμό, ίσως σε ένα μοναδικό γονίδιο. Η μελέτη αυτών των ατόμων είναι πιθανό να οδηγήσει στη δημιουργία ειδικών φαρμάκων που θα επεμβαίνουν με μεγάλη ακρίβεια στον οργανισμό, ενώ στο πιο μακρινό μέλλον θαμπορούσαν να γίνονται και γενετικές παρεμβάσεις. Από την ανακάλυψη της μετάλλαξης PCSK9, γεννήθηκαν δύο νέα φάρμακα, τα οποία είναι πολύ κοντά στην τελική έγκριση από την FDA και σύμφωνα με τις κλινικές δοκιμές, οι λήπτες τους παρουσίασαν μέχρι και 75% λιγότερη κακή χοληστερόλη.

Στον αθέατο συχνά κόσμο της γενετικής, εταιρείες που τα ονόματά τους δεν περιλαμβάνονται συνήθως στις λίστες των μεγάλων φαρμακευτικών, προσπαθούν να ανακαλύψουν τα θαυματουργά γονίδια. Για να το πετύχουν, δημιουργούν βάσεις δεδομένων, στις οποίες καταχωρίζουν ανθρώπινα DNA.

Στη συνέχεια, το έργο αναλαμβάνουν οι αλγόριθμοι, οι οποίοι με τη βοήθεια υπερυπολογιστών αναλύουν δεδομένα με ρυθμό που θα ήταν ασύλληπτος στη φαντασία των γενετιστών πριν από μερικές δεκαετίες. Μέχρι και το 2012, το μεγαλύτερο ποσοστό της γενετικής έρευνας εστίαζε στις αιτίες των ασθενειών και όχι τη συνολική εικόνα της υγείας. Όμως το 2008, ο Daniel MacArthur, έχοντας γνώσεις στα πεδία της γενετικής και της ανάλυσης δεδομένων, ενδιαφέρθηκε να δει πόσο συχνά τα γονίδια είναι δυσλειτουργικά σε υγιή άτομα. Η έρευνα του ολοκληρώθηκε το 2012 και σύμφωνα με τα αποτελέσματά της, ο καθένας μας έχει κατά μέσο όρο ένα εντελώς προβληματικό αντίγραφο σε κάθε 80 γονίδια. Με λίγα λόγια όλων μας το γονιδίωμα είναι ολίγον προβληματικό.

Η Regeneron, μια από τις εταιρείες που εμπλέκεται και στη μετάλλαξη του PCSK9,πραγματοποίησε την ίδια έρευνα με 8.000 γονιδιώματα και επιβεβαίωσε τα αποτελέσματά της. Ο MacArthur είχε χρησιμοποιήσει 185 γονιδιώματα.

Για να ολοκληρώσει την ανάλυση, η Regeneron χρειάστηκε να επενδύσει, μεταξύάλλων, σε ένα σύστημα που ονομάζεται X-10, το οποίο κοστίζει 10 εκατομμύρια δολάρια και έχει δυνατότητα να αποκωδικοποιεί 50 γονιδιώματα κάθε μέρα. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα δεδομένα, το κόστος ανάλυσης ανά γονιδίωμα είναι σήμερα περίπου στα 1000 με 2000 δολάρια και υπάρχουν εκτιμήσεις ότι μέσα στην ερχόμενη 5ετία μπορεί να πέσει ακόμα και κάτω από τα 100 δολάρια.

Εταιρείες, όπως η Human Longevity του J. Craig Venter ή η Calico, η οποία είναι θυγατρική της Google σκοπεύουν στο άμεσο μέλλον να αναλύσουν τα γονιδιώματα χιλιάδων ή και εκατομμυρίων εθελοντών που είναι υγιείς. Αν και δεν είναι γνωστά πολλά στοιχεία για αυτές τις έρευνες, το πιθανότερο είναι ότι έχουν στόχο να εντοπίσουν δυσλειτουργικά γονίδια και να επέμβουν σε αυτά πριν οδηγήσουν στην εκδήλωση κάποιας ασθένειας.

Το όφελος ακούγεται τεράστιο, αν αναλογιστούμε ότι ακόμα και η γήρανση θεωρείται πλέον από πολλούς επιστήμονες ως το αποτέλεσμα κακής αντιγραφής γονιδίων. Ωστόσο, υπάρχει και ο αντίλογος που λέει ότι κανείς δε γνωρίζει ποιες θα είναι οι παρενέργειες της επέμβασης σε κάποιο γονίδιο. Όπως συμβαίνει συχνά στις ταινίες που έχουν σχέση με ταξίδια στο χρόνο, όσο και αν προσπαθεί ο πρωταγωνιστής να αποτρέψει ένα γεγονός στη μέλλουσα ζωή του, τελικά κάτι συμβαίνει όταν επιστρέφει στο παρόν και το γεγονός δεν αλλάζει.

Ίσως, η επέμβαση σε ένα κακέκτυπο γονίδιο να σώσει το φορέα του από μια ασθένεια, αλλά να ενεργοποιήσει κάποια άλλη ή ίσως ένα άλλο “συγγενικό” γονίδιο να αναλάβει την εκδήλωση της ασθένειας.

Ισχύει άραγε ότι το πεπρωμένο φυγείν αδύνατον;

του Γιάννη Μουρατίδη